اپلیکیشن وی چت که به‌تازگی رفع فیلتر شده، محبوب‌ترین پلتفرم پیام‌رسان در زادگاه خود چین است. اما این اپلیکیشن چگونه به چنین جایگاهی دست یافته است؟
وی چت، محبوب‌ترین اپلیکیشن پیام‌رسان چین، همیشه رابطه‌ی تنگاتنگی با دولت این کشور داشته است. دولت چین از زمان ساخت این اپلیکیشن در سال ۲۰۱۱ از آن حمایت مالی به عمل آورده و این یک واقعیت پذیرفته شده است که مقامات بر فعالیت کاربران این پیام‌رسان نظارت و محتوای آن را سانسور می‌کنند. اکنون وی چت در شرف آن است که مسئولیت بزرگ‌تری بر عهده بگیرد و دامنه‌ی فعالیت‌های چندمنظوره‌ی فعلی را خود در حیطه‌ی حساسی گسترش دهد؛ بدین صورت که چندین سازمان و مؤسسه‌ی دولتی در چین، مشغول ادغام این پیام‌رسان با سامانه‌ی شناسایی الکترونیکی این کشور هستند.
شاید درک نحوه‌ی دستیابی وی‌چت به چنین قدرت نفوذ و اثرگذاری بالایی در چین، برای مردم خارج از این کشور، به‌خصوص افرادی که در دنیای آزاد غرب زندگی می‌کنند، دشوار باشد. بن تامپسون، مشاور و بنیان‌گذار وبلاگ استراتچری، می‌نویسد:
وی‌چت برای تمام مقاصد و اهداف در گوشی شما به کار می‌رود و در چین بسیار بیشتر از هر جای دیگری، گوشی شما همه چیز است. هیچ اپلیکیشنی در کشورهای دیگر با این پیام‌رسان قابل مقایسه نیست؛ نه لاین، نه واتساپ و نه فیسبوک.
وی چت در سال ۲۰۱۱ توسط کمپانی هولدینگ تنسنت ساخته شد. این پیام‌رسان روزانه ۹۰۲ میلیون کاربر فعال دارد و هر روز نزدیک به ۳۸ میلیارد پیام در این پلتفرم فرستاده می‌شود. تنسنت سال گذشته با افزودن مینی اپلیکیشن‌ها به وی‌چت، یک فروشگاه اپلیکیشن درون این پیام‌رسان به وجود آورد که کاربران با استفاده از آن می‌توانند به انجام بازی، پرداخت قبض، یافتن مکان‌های تفریحی محلی، رزرو وقت دکتر، ثبت گزارش به پلیس، درخواست تاکسی، برقراری کنفرانس ویدئویی و دسترسی به خدمات بانکی بپردازند. رسانه‌های دولتی و سازمان‌های حکومتی نیز صاحب حساب‌های کاربری رسمی در وی‌چت هستند و از این طریق می‌توانند به صورت مستقیم با کاربران ارتباط برقرار کنند. سلطه‌ی وی‌چت به پشتیبانی حکومتی که پیام‌رسان مسنجر فیسبوک را از سال ۲۰۰۹ سانسور، اپلیکیشن کره‌ای لاین را در سال ۲۰۱۵ مسدود و استفاده از واتساپ را سال گذشته ممنوع کرد، امکان‌پذیر شده است.
یوهوا وانگ، از ساکنان سابق شانگهای که مقاله‌ای برای دانشکده‌ی ارتباطات و روزنامه‌نگاری دانشگاه کالیفرنیای جنوبی به نام «چگونه وی‌چت در ابعاد وسیع‌تری از زندگی ما ریشه می‌دواند» نوشته است، می‌گوید:
روی گرداندن از وی چت [هر روز] برای کاربرانش دشوار و دشوارتر می‌شود.
چینی‌های ساکن خارج از کشور یا هرکس که خانواده یا اقوامش در چین زندگی می‌کند، برای در ارتباط ماندن با ساکنان داخل کشور، باید به استفاده از این اپلیکیشن پیام‌رسان رو بیاورد؛ زیرا دیگر اپلیکیشن‌های آمریکایی در چین ممنوع است.
اکنون بنا به گزارش شین‌هوآ، خبرگزاری رسمی چین، وی‌چت در شرف تبدیل شدن به سامانه‌ی شناسایی الکترونیکی در این کشور است. وی چت قرار است به جای کارت‌های شناسایی فیزیکی دولتی، کارت‌های شناسایی مجازی برای اشخاص حقیقی صادر کند. از آنجایی که وی‌چت برطبق سیاست حکومت برای ثبت‌نام افراد نیازمند نام‌های واقعی است، دور از تصور نیست که یک روز بتواند به طور کامل جایگزین کارت‌های شناسایی دولتی شود. ویلی شیح، استاد مدیریت دانشکده‌ی کسب‌وکار هاروارد که مقاله‌ای موردی در مورد وی‌چت تالیف کرده است، گذار به سمت یک سامانه‌ی شناسایی الکترونیکی را «یک تحول قابل پیش‌بینی» می‌نامد.
این سامانه به صورت آزمایشی اواخر ماه دسامبر آغاز به کار کرد و در ژانویه به سراسر کشور گسترش یافت. این برنامه توسط موسسه‌ی تحقیقاتی وزارت امنیت داخلی و تیم وی‌چت در شرکت تنسنت توسعه یافته و از سوی بانک‌ها و دیگر ادارات دولتی شامل بانک سازندگی چین (CCB) و اداره‌ی پلیس بخش نانشا گوانگ‌ژو پشتیبانی شده است.
کاربران به منظور ثبت‌نام در این برنامه، با گشودن مینی اپلیکیشن درون وی چت، برای صدور گواهی درخواست می‌دهند. سپس وی چت به آن‌ها یک کارت شناسایی سیاه و سفید دیجیتال می‌دهد که برای اغلب استفاده‌های غیر رسمی نظیر ثبت‌نام در کافی‌نت‌ها کاربرد دارد (ورود به اینترنت در چین نیازمند ارائه‌ی کارت شناسایی است). کاربران برای دریافت کارت شناسایی رنگی نیز می‌توانند درخواست دهند. این کارت را می‌توان در امور رسمی‌تر نظیر تراکنش‌های بانکی و ثبت کسب‌وکار به کار برد. همچنین، کاربران می‌توانند کارت‌های شناسایی خود را با استفاده از یک گذرواژه‌ی ۸ رقمی محافظت کنند. شین‌هوآ اعلام کرده که به منظور مقابله با سو استفاده از کارت‌های شناسایی متقاضیان و برای تایید هویت آن‌ها از فناوری تشخیص چهره بهره گرفته خواهد شد. علاوه بر این، اپلیکیشن اثر انگشت کاربر و تراشه‌ی کارت را از روی کارت فیزیکی وی ثبت خواهد کرد.
شین‌هوآ می‌گوید که شناسه‌های دیجیتال «شیوه‌ی آسانی برای اثبات هویت واقعی افراد در هر مکان و زمان، بدون نگرانی از جعل هویت است.» کاربران وی چت البته همچنان ناگزیر به حمل گوشی‌های خود خواهند بود؛ اما، در صورت دسترسی غیرمجاز به گوشی، احتمال قرارگیری آن‌ها در معرض جعل هویت وجود خواهد داشت. این مسئله یک خطر امنیتی بالقوه به حساب می‌آید. با این حال، تیم وی‌چت در تنسنت از اظهار نظر در این باره خودداری کرده و وزارت امنیت داخلی نیز فعلا واکنشی به آن نشان نداده است.
چین پیش از این تجربه‌ی به‌کارگیری کارت‌های شناسایی الکترونیکی روی اپلیکیشن‌های موبایل را داشته است. در سال ۲۰۱۶، واحد امنیت داخلی شهر ووهان در استان هوبئی در همکاری با علی‌پی، پلتفرم پرداخت موبایل علی‌بابا، سامانه‌ی کارت الکترونیکی مشابهی راه‌اندازی کرد. در اولین سال آغاز به کار این سامانه، نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر از ساکنان ووهان از آن استفاده کردند. در نهایت، با به‌روزرسانی‌های بعدی، امکان تبدیل اپلیکیشن سامانه به یک شناسه‌ی قابل اعتماد جایگزین برای اکثر ساکنان این شهر فراهم شد. با این حال، اطلاعات بیشتری درباره‌ی این سامانه وجود ندارد و علی‌بابا نیز از اظهار نظر در مورد آن خودداری و تنها اعلام کرده که این برنامه دیگر اجرا نمی‌شود.
برای برخی از ناظران، مسئولیت جدید وی چت، نگرانی‌هایی در مورد حریم شخصی به وجود آورده است. علاوه بر ارتباط نزدیک وی‌چت با حکومت چین، در سیاست حریم شخصی این اپلیکیشن آمده است که این پیام‌رسان «به منظور پیروی از قوانین و مقررات اجرایی»، داده‌های کاربران را احتمالا «تا زمانی که ضروری باشد» نگهداری می‌کند. وی چت در ماه ژانویه، در پاسخ به اظهارات لی شوفو، تاجر چینی مبنی بر اینکه ما هواتنگ، مدیرعامل تنسنت «روزانه بر تمام چت‌های ما در این پیام‌رسان نظارت می‌کند»، با انتشار بیانیه‌ای ذخیره‌ی چت‌های کاربران را رد کرد و مدعی شد که وی چت داده‌های مربوط به چت‌های کاربران را برای تحلیل‌های کلان‌داده به کار نمی‌گیرد.
برخلاف تلاش‌های تنسنت در جهت اقناع کاربران و دادن آسودگی خاطر به آن‌ها مبنی بر اینکه احترام به حریم شخصی همیشه یکی از مهم‌ترین اصول وی‌چت بوده؛ شهرت این پیام‌رسان، بیش از همه ناشی از نظارت سنگینی است که بر آن اعمال می‌شود. با این حال، با وجود چنین اظهار نظری از سوی شرکت سازنده، این پیام‌رسان از منظر فنی در مقابل نظارت و پایش حکومتی، حفاظت چندانی از کاربران به عمل نمی‌آورد. در گزارش سال ۲۰۱۶ سازمان عفو بین‌الملل، تنسنت به علت فقدان حمایت از آزادی بیان و فقدان رمزنگاری دو طرفه (end-to-end) در وی‌چت، امتیاز صفر از ۱۰۰ را به‌دست آورد. هنگامی که حکومت درخواست دسترسی به داده‌های کاربران را دارد، تنسنت این مسئله را به اطلاع عموم نمی‌رساند و هیچ جزئیاتی نیز درباره‌ی انواع رمزنگاری، در صورت کاربرد آن ارائه نمی‌دهد.
علی‌رغم نگرانی‌های مرتبط با حریم شخصی، وی چت سلطه و نفوذ خود را حفظ خواهد کرد. مت رایت، مدیر بخش بازارهای نوظهور در انجل‌هک، یک سازمان همکاری‌های کامپیوتری (هکاتون) می‌گوید:
در کشور چین، فرهنگ عمومی شدیدا فراگیری وجود دارد مبنی بر اینکه حکومت واقعا به زندگی شما دسترسی دارد. تا زمانی که شما کار مرموزی انجام ندهید و علیه حکومت برنامه‌ریزی نکنید، آن‌ها در داده‌های شما تجسس نخواهند کرد.
شیح می‌گوید حفاظت‌های نسبی حریم شخصی بین اپلیکیشن‌ها اهمیتی ندارند؛ زیرا انتظارات عمومی از حریم شخصی به شدت پایین است و شما در آنجا (چین) هیچ گونه حریم شخصی‌ای ندارید.
نشانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه کاربران چینی ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به عواقب احتمالی جمع‌آوری دولتی داده‌ها پیدا کنند. اینکه آیا این حساسیت‌ها به اندازه‌ای خواهد بود بر سر راه وی چت و مزیت قابل توجه آن مانع ایجاد کند، پرسشی است که پاسخی قطعی ندارد. رشد وی‌چت به کمک سانسور اپلیکیشن‌های خارجی، یارانه‌های دولتی و ادغام با سازمان‌های حکومتی میسر شده است. قدم بعدی این اپلیکیشن در تبدیل شدن به یک سامانه‌ی شناسایی حکومتی واقعی، موجب تقویت آن به عنوان اپلیکیشن رسمی چین در آینده خواهد شد.
منبع: زومیت
بدون دیدگاه